Pamiętam początki nauki języka niemieckiego, kiedy wszystko było nowe. Rodzajniki der, die, das. Słówka bequem, Tisch, Heft, Buch. Nowe litery ä, ö, ü, ß. W końcu inna wymowa Vater, Brüder, Wohnung. W tym gąszczu nowości każde znajome słówko było na wagę złota. Naukę trochę ułatwiała mi szkolna znajomość angielskiego i…germanizmy. Chociaż z obecności tych drugich nie zdawałam sobie początkowo sprawy, a niektóre zdarza mi się odkrywać dopiero teraz.
Na pewno nie raz słyszysz, że praktycznie każdy język jest jak żywy organizm. Nie tylko ewoluuje sam z siebie, ale podlega też silnym wpływom sąsiednich języków, bądź tego języka, który jest w danym momencie na topie. Obecnie jest to bez wątpienia angielski, ale kiedyś był to francuski czy choćby łacina. Ze względu na naszą trudną historię z naszym w zasadzie największym sąsiadem, Niemcami, język polski najeżony jest germanizmami i to czasem w takich miejscach, w których w ogóle się ich nie spodziewamy.
Przygotowałam dla Ciebie listę germanizmów podzieloną na kilka kategorii. Starałam się wyszukać słowa, które są najbardziej podobne do oryginału i te najbardziej znane. Jeśli chcesz poznać więcej germanizmów, to sprawdź link podany w źródłach.
Zapewne zastanawiasz się, skąd taka mnogość niemieckich zapożyczeń w dziale miejsko-budowlanym. Pamiętasz ze szkoły lekcję historii o lokacji miast na prawie niemieckim? Kiedyś nie można było ot tak sobie założyć miasta, potrzebne do tego były odpowiednie rozporządzenia i reguły. To właśnie z tego powodu tak wiele słów związanych z budową miasta pochodzi z języka niemieckiego.
Budownictwo
- blacha – das Blech
- cegła – der Ziegel
- dach – das Dach
- farba – die Farbe
- gwint – das Gewinde
- hak – der Haken
- kabel – das Kabel
- kielnia – die Kelle
- kit – der Kitt
- komin – der Kamin
- lochy – das Loch (dziura)
- lufcik – die Luft (powietrze)
- luka – die Lücke
- sala – der Saal
- smarować – schmieren
- sznurek – die Schnur
- szpachla – der Spachtel
- szufla – die Schaufel
- szyba – die Scheibe
- rura – das Rohr
- warsztat – die Werkstatt
Dom
- komoda – die Kommode
- regał – das Regal
- sofa – das Sofa
- szlafrok – der Schlafrock
- szlafmyca – die Schlafmütze
- szuflada – die Schublade
Gotowanie, kuchnia
- bigos – der Beguss (zalewanie wodą)
- breja – der Brei (papka, kleik)
- brytfanna – die Bratpfanne (patelnia)
- cukier – der Zucker
- flaszka – die Flasche (butelka)
- kajzerka – die Kaisersemmel (bułka „cesarska”)
- kartofel – die Kartoffel
- szynka – der Schinken
Miasto i prawa miejskie
- arsenał – das Arsenal
- burmistrz – der Bürgermeister
- gmina – die Gemeinde
- grunt – der Grund
- handel – der Handel
- jarmark – der Jahrmarkt
- kasa – die Kasse
- kiermasz – die Kirmes
- kino – das Kino
- knajpa – die Kneipe
- lada – der Laden (sklep)
- plac – der Platz
- ratusz – das Rathaus
- sołtys – der Schultheiß
- stempel – der Stempel
- szyld – das Schild
- wójt – der Vogt
Inne
- baki/baczki – die Backen (policzki)
- bumelować – bummeln
- bursztyn – der Bernstein
- cel – das Ziel
- fajnie – fein (drobny, doskonały)
- fałsz – falsch
- herszt – herrschen (rządzić)
- kac – der Katzenjammer
- majstersztyk – das Meisterstück
- malować – malen
- obcas – der Absatz
- radzić – raten
- smakować – schmecken
- szacować – schätzen
- szpic – die Spitze
- szwagier – der Schwager
- wihajster – Wie heißt er? (Jak mu tam? Jak on się nazywa?)
- wyklarować – klar (jasny, przejrzysty)
Zawody
- drukarz – der Drucker
- drukować – drucken
- farbiarz – der Färber
- kelner – der Kellner
- kanclerz – der Kanzler
- mistrz/majster – der Meister
- rycerz – der Ritter
Powyższy wpis powstał z połączenia dwóch akcji blogerów kulturowo-językowych: W 80 blogów dookoła świata i wrześniowego Miesiąc Języków. Przez cały wrzesień przygotowywaliśmy wpisy o różnych językach widzianych z perspektywy kraju i języka, o których piszemy. Jeśli interesują Cię pozostałe wpisy, to kliknij w tagi bądź linki poniżej.
Pozostałe wpisy z tego cyklu:
Polsko-austriacki przekładaniec, Fałszywi przyjaciele, Francuskie zapożyczenia w języku polskim, Polskie akcenty w języku francuskim, Najsłynniejszy Gruzin w Polsce, Polska okiem Norwega, Szwedzkie słowa w języku polskim, Czy przybył już poseł Lechistanu?, MAM NEWSA czyli ile angielskiego jest w polskim, Włoszki, które pokochały Polskę, Czy wiesz, co mówisz (po włosku)?!
Rozkład jazdy na ten miesiąc:
7.09. (poniedziałek) – francuski
13.09. (niedziela) – niemiecki
25.09. (piątek) – polski
Źródła:
http://diglib.bis.uni-oldenburg.de/bis-verlag/wdlp/all_S.html
(de Vincenz, A. / Hentschel, G.: Das Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache. Göttingen – Oldenburg.)
Ciekawy wpis, gratulacje 🙂